විශ්වාස්‍යතා කේන්ද්‍රීය නඩත්තුව
විශ්වාස්‍යතා කේන්ද්‍රීය නඩත්තු කිරීම (RCM - Reliability centered maintenance) යනු ආයතනික මට්ටමේ නඩත්තු ක්‍රමෝපායක් වන අතර එය සමාගමක හෝ පහසුකමක නඩත්තු වැඩසටහනක් ප්‍රශස්ත කිරීම සඳහා ක්‍රියාත්මක වේ. RCM වැඩසටහනක අවසාන ප්‍රතිඵලය වනුයේ එක් එක් උපකරන මත නිශ්චිත නඩත්තු ක්‍රමෝපායක් ක්‍රියාත්මක කිරීම වේ. නඩත්තු ක්‍රමෝපායන් ප්‍රශස්ත කිරීමෙන් සහපිරිවැය-ඵලදායි (cost-effective) නඩත්තු ක්‍රම උපයෝගී කර ගනිමින් යන්ත්‍ර සූත්‍ර වල ඵලදායිතාව පවත්වාගත හැක. .
විශ්වසනීයත්වය කේන්ද්‍ර කරගත් නඩත්තු වැඩසටහනක් සඳහා තීරණාත්මක වන මූලධර්ම හතරක් ඇත:
- මූලික පරමාර්ථය වන්නේ පද්ධතියන්හි ක්‍රියාකාරිත්වය ආරක්ෂා කිරීමයි
- පද්ධති ක්‍රියාකාරිත්වයට බලපාන අසාර්ථක මානයන් හඳුනා ගන්න
- අසාර්ථක මාතයන්ට ප්‍රමුඛත්වය දෙන්න
- අසාර්ථක මාතයන් පාලනය කිරීම සඳහා අදාළ හා ඵලදායී කාර්යයන් තෝරාගන්න
RCM නඩත්තුව සම්බන්දව ඇසිය යුතු ප්‍රශ්න
විශ්වසනීයත්වය කේන්ද්‍ර කරගත් නඩත්තුව ක්‍රියාවට නැංවීම තුල සියලු ක්‍රියාවලියන් පද්ධති මාලාවක් ලෙස පරීක්ෂා කරන අතර, ඒ සෑම ක්‍රියාවලියකටම ඇති යෙදවුම් සහ ප්‍රතිදානයන් (inputs and outputs) එහි සාර්ථකත්වයට දායක වේ. මෙහිදී මෙම පද්ධතිවල ක්‍රියාකාරීත්වයට වඩා විශ්වසනීයත්වය සලකා බලනු ලැබේ. මෙම ක්‍රියාවලියේදී ඇසිය යුතු ප්‍රශ්න හත නම්:
- එක් එක් උපකරනයේ කාර්යයන් සහ අපේක්ෂිත කාර්ය සාධන (desired performance standards) ප්‍රමිතීන් මොනවාද?
- එක් එක් උපකරනය කාර්යයන් ඉටු කිරීමට අසමත් වන්නේ කෙසේද?
- එක් එක් ක්‍රියාකාරී අසාර්ථකත්වයන් (functional failures) සඳහා වන අසාර්ථක වීම් මොනවාද?
- එක් එක් අසාර්ථක වීම් සදහා හේතුව කුමක්ද
- එක් එක් අසාර්ථකත්වයේ ප්‍රතිවිපාක මොනවාද?
- එක් එක් අසාර්ථකත්වය පුරෝකථනය කිරීමට හෝ වැළැක්වීමට කළ හැක්කේ කුමක්ද සහ කළ යුත්තේ කුමක්ද?
- සුදුසු ක්‍රියාකාරී කාර්යයක් තීරණය කළ නොහැකි නම් කළ යුත්තේ කුමක්ද?
eWorks CMMS විසින් අනුගමනය කරන ලද විශ්වසනීයත්වය කේන්ද්‍රගත නඩත්තු කිරීම සමාගමේ කාර්යයන් වඩාත් තීරණාත්මක වන අතර පසුව පද්ධති අසමත්වීම් අවම කිරීම සහ උපකරණවල විශ්වසනීයත්වය සහ උපයෝජ්‍යතාව ඉහළ නැංවීම සඳහා ඔවුන්ගේ නඩත්තු උපාය මාර්ග ප්‍රශස්ත කිරීමට උත්සාහ කරයි. වඩාත්ම තීරණාත්මක වත්කම් වන්නේ බොහෝ විට අසමත් වීමට හෝ අසාර්ථක වීමේ විශාල ප්‍රතිවිපාක ඇති අයයි.
ඊ වර්ක්ස් සීඑම්එම්එස් හි නඩත්තු උපාය මාර්ගයෙන්, සිදුවිය හැකි අසාර්ථක ක්‍රම සහ ඒවායේ ප්‍රතිවිපාක හඳුනා ගැනේ; සියල්ලම උපකරණවල ක්‍රියාකාරිත්වය සලකා බලනු ලැබේ. අසමත් වීමේ හැකියාව අවම කරන පිරිවැය- maintenance ලදායී නඩත්තු ක්‍රම පසුව තීරණය කළ හැකිය. සමස්තයක් ලෙස පහසුකම්වල විශ්වසනීයත්වය වැඩි දියුණු කිරීම සඳහා වඩාත් effective ලදායී ක්‍රමවේදයන් අනුගමනය කරනු ලැබේ
වාසි
RCM ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් උපකරණ ලබා ගැනීමේ (availability) හැකියාව වැඩි වන අතර නඩත්තු හා සම්පත් පිරිවැය අඩු කරයි. සාමාන්‍යයෙන් RCM විසින් නඩත්තු වියදම් 40% දක්වා අඩු කරයි.
අවාසි
RCM විසින් වත්කමක් හිමිකර ගැනීමේ (owning) හා නඩත්තු කිරීමේ සම්පූර්ණ පිරිවැය සලකා නොබලයි. . සාක්ෂි මත පදනම් වූ නඩත්තු කිරීමේදී සලකා බැලූ පරිදි, හිමිකාරිත්වයේ අතිරේක පිරිවැයද සැලකිල්ලට නොගන්නා අතර, එනිසා නඩත්තු සලකා බැලීම්වලට සාධක නොවේ.
eWorks පරිගණකගත නඩත්තු කළමනාකරණ පද්ධතිය අත්හදා බලන්න
RCM ක්‍රියාවලිය: විශ්වසනීයත්වය කේන්ද්‍ර කරගත් නඩත්තුව ක්‍රියාත්මක කිරීමේ පියවර 7
විශ්වසනීයත්වය කේන්ද්‍ර කරගත් නඩත්තු කිරීම සඳහා විවිධ ක්‍රම කිහිපයක් නිර්දේශ කර ඇති අතර එය පහත පියවර 7 හි සාරාංශ කොට ඇත.
පියවර 1: RCM විශ්ලේෂණය සඳහා උපකරණ තෝරා ගැනීම
පළමු පියවර වන්නේ විශ්වසනීයත්වය කේන්ද්‍ර කරගත් නඩත්තු විශ්ලේෂණය සඳහා වඩාත් සුදුසු උපකරණය තෝරා ගැනීමයි. තෝරාගත් උපකරණ මෙහෙයුම් සඳහා එහි බලපෑම, අළුත්වැඩියා කිරීමේ පිරිවැය සහ වැළැක්වීමේ නඩත්තු කිරීමේ පෙර වසරේ පිරිවැය අනුව තීරණාත්මක විය යුතුය.
පියවර 2: තෝරාගත් උපකරණ අඩංගු පද්ධතිවල ක්‍රියාකාරී මායිම් සහ ක්‍රියාකාරිත්වය නිර්වචනය කරන්න
උපකරණ අයත් වන්නේ තීරණාත්මක කාර්යයක් ඉටු කරන පද්ධතියකටය. පද්ධතිය විශාල හෝ කුඩා විය හැකි නමුත් පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වය සහ එහි යෙදවුම් සහ ප්‍රතිදානයන් (inputs and outputs) දැන සිටිය යුතුය. උදාහරණයක් ලෙස, වාහක පටි පද්ධතියක කාර්යය වන්නේ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කිරීමයි. එහි යෙදවුම් වන්නේ පටිය බලගන්වන භාණ්ඩ හා යාන්ත්‍රික ශක්තිය වන අතර එහි ප්‍රතිදානයන් අනෙක් කෙළවරේ ඇති භාණ්ඩ වේ. මෙම අවස්ථාවේ දී, යාන්ත්‍රික ශක්තිය සපයන විදුලි මෝටරය වෙනත් පද්ධතියක කොටසක් ලෙස සලකනු ලැබේ.
පියවර 3: පද්ධතිය අසමත් විය හැකි ආකාර නිර්වචනය කරන්න (අසාර්ථක විය හැකි ආකාර)
මෙම 3 වන පියවරේදී පද්ධතියේ ක්‍රියාකාරිත්වය අසාර්ථක විය හැකි සියලු ක්‍රම ලැයිස්තුගත කිරීම අරමුණ වේ. නිදසුනක් ලෙස, එක් කෙළවරක සිට අනෙක් කෙළවරට භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කිරීමට නොහැකි වීමෙන් වාහක පටිය අසමත් විය හැකිය, නැතහොත් සමහර විට එය ඉක්මණින් භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය නොකරයි
පියවර 4: අසාර්ථක ප්‍රකාරයේ මූල හේතු හඳුනා ගන්න
යන්ත්‍ර ක්‍රියකරුවන්ගේ, පළපුරුදු කාර්මික ශිල්පීන්ගේ, RCM විශේශ්‍යයින් සහ උපකරණ විශේශ්‍යයින්ගේ සහාය ඇතිව, එක් එක් අසාර්ථක වීම් වල මූලාශ්‍ර හඳුනාගත හැකිය. වාහකය (conveyor) ක්‍රියා විරහිත වීමට මූලික හේතු අතරට රෝලර්වල ලිහිසි තෙල් නොමැතිකම, දරණ (bearingස්) අසමත් වීම හෝ ලිහිල්වූ පටිය ඇතුළත් විය හැකිය.
පියවර 5: අසමත් වීමේ බලපෑම් තක්සේරු කරන්න
මෙම පියවරේදී, එක් එක් අසාර්ථක මාදිලිවල බලපෑම් සලකා බලනු ලැබේ. උපකරණ අසමත්වීම ආරක්ෂාව, මෙහෙයුම් සහ වෙනත් උපකරණ කෙරෙහිද බලපායි. මෙම එක් එක් අසාර්ථක මාදිලියන් තීරනාත්මකව සලකා බැලිය හැකිය.
මෙම පියවර ක්‍රමානුකූල ප්‍රවේශයක් ලබා දීම සඳහා විවිධ නිර්දේශිත ක්‍රමවේදයන් භාවිතා කරයි. මේවාට ඇතුළත් වන්නේ:
-
- අසමත් වීමේ ක්‍රම සහ බලපෑම් විශ්ලේෂණය (FMEA - Failure modes and effects analysis)
- Failure, mode, effect and criticality analysis
- උපද්‍රව සහ ක්‍රියාකාරීත්ව අධ්‍යයන (HAZOPS - Hazard and operability studies)
- වැරදි විශ්ලේෂණය (FTA - Fault tree analysis)
- අවදානම පදනම් කරගත් පරීක්ෂාව (RBI - Risk-based inspection)
මෙම ක්‍රමානුකූල විශ්ලේෂණය අවසානයේ වඩාත්ම වැදගත් අසාර්ථක ක්‍රම තීරණය වේ. “මෙම අසාර්ථක ප්‍රකාරයට ආරක්ෂිත සම්බන්දතාවක් තිබේද?”, සහ “මෙම අසාර්ථක ප්‍රකාරය මඟින් මෙහෙයුම් පූර්ණ හෝ අර්ධ වශයෙන් ඇනහිටීමක් සිදුවන්නේද?” වැනි ප්‍රශ්න ඔබෙන්ම අසන්න. වැඩිදුර විශ්ලේෂණය සඳහා ප්‍රමුඛතාවය දිය යුත්තේ වැදගත්ම අසාර්ථක ක්‍රමයට වේ. මෙහිදී වැදගත් වන්නේ, හදුනා ගත් සියලු අසාර්ථක ප්‍රකාර තුලින් යථාර්ථවාදී මෙහෙයුම් තත්වයන් යටතේ සිදුවිය හැකි සැබෑ සම්භාවිතාවක් ඇති ඒවා පමණි.
පියවර 6: එක් එක් අසාර්ථක මාදිලිය සඳහා නඩත්තු උපක්‍රමයන් තෝරාගන්න
මෙම පියවරේදී, එක් එක් අසාර්ථක මාදිලිය සඳහා වඩාත් සුදුසු නඩත්තු උපක්‍රමය තීරණය වේ. තෝරාගත් නඩත්තු උපක්‍රමය තාක්ෂණික හා ආර්ථික වශයෙන් කළ හැක්කක් විය යුතුය.
අසාර්ථක මාදිලියේ ආරම්භය හඳුනා ගැනීම සඳහා තාක්ෂණික හා ආර්ථිකමය වශයෙන් හැකි තත්වය මත පදනම් වූ නඩත්තු ක්‍රමවේදය තෝරා ගත හැක
අසමත් වීමේ අවදානම අවම කිරීම සඳහා තාක්ෂණික හා ආර්ථික වශයෙන් ක්‍රියාත්මක හැකි කාලය හෝ භාවිතය මත පදනම් වූ වැළැක්වීමේ නඩත්තු ක්‍රම තෝරා ගනු ලැබේ.
අසාර්ථක මාතයන් සඳහා, සතුටුදායක තත්ත්ව පදනම් කරගත් නඩත්තු හෝ වැළැක්වීමේ නඩත්තු නොමැති අවස්තාවන්හී, අසාර්ථක ප්‍රකාරය තුරන් කිරීම හෝ වෙනස් කිරීම සඳහා පද්ධතිය නැවත සැලසුම් කිරීම සලකා බැලිය යුතුය.
6 වන පියවරේදී තීරණාත්මක යැයි හඳුනා නොගත් අසාර්ථක මාතයන්, මෙම අවස්ථාවෙහිදී, අසාර්ථක නඩත්තු කාලසටහනක් සඳහා හොඳ ආදානයක් (input) ලෙස හඳුනාගත හැකිය.
පියවර 7: තෝරාගත් නඩත්තු උපක්‍රමය ක්‍රියාත්මක කර නිතිපතා සමාලෝචනය කරන්න
RCM ක්‍රමවේදය ප්‍රයෝජනවත් වන්නේ එහි නඩත්තු නිර්දේශ ක්‍රියාත්මක කළහොත් පමණි. එය සිදු කළ විට, අතිරේක තොරතුරු සොයාගත හැකි බැවින් පෙර ලද්දාවූ නිර්දේශ නිරන්තරයෙන් සමාලෝචනය කර අලුත් කිරීම වැදගත් වේ.
විශ්වාස්‍යතා කේන්ද්‍රීය නඩත්තුකරනයේ බලපෑම
හොඳින් ක්‍රියාත්මක කරන ලද RCM විශ්ලේෂණයක අවසාන ප්‍රතිපලය තුල එක් එක් උපකරණ සඳහා සුදුසු නඩත්තු ක්‍රමෝපායක් තෝරා ගනු ඇති බැවින්, අවසාන බලපෑම පූර්ණ විශ්වසනීයත්වයේ සමස්ත වැඩිදියුණු කිරීමකි. RCM අරමුණු කරන්නේ පිරිවැය අඩු කිරීම, ආරක්ෂාව වැඩි දියුණු කිරීම සහ ලබා දී ඇති යන්ත්‍රෝපකරණ සඳහා ඵලදායී නොවන හෝ සුදුසු නොවන නඩත්තු කාර්යයන් ඉවත් කිරීමයි. RCM ක්‍රියාවලීන් ක්‍රියාත්මක කිරීමෙන් වටිනා කාලය හා සම්පත් නාස්තිය අවම කළ හැකි සියල්ල-එක්-ප්‍රමාණයකට ගැළපෙන (one-size-fits-all) මානසිකත්වයන් වළක්වා ගත හැකිය. eWorks CMMS මෙම අරමුනු ඔබට සඵල කරගැනීම සදහා උපකාරීවේ.
සිංහල 
English